Λίγα λόγια για την Ζούρτσα και την Ιστορία της!

    Η Ζούρτσα έχει μεγάλη ιστορία ανατρέχοντας πίσω μια χιλιετία.

  Ο οικισμός της Ζούρτσας(Νέας Φιγαλείας) χρονολογείται πιθανότατα γύρω στον 11ο – 12ο αιώνα, ενώ η αρχική του ονομασία ήταν Ζούρτσα, η οποία άλλαξε το 1928 σε Κάτω Φιγαλεία, μέχρι τελικά το 1976 να μετονομασθεί σε Νέα Φιγαλεία (τωρινή επίσημη ονομασία). 

         Ωστόσο, εκτιμάται ότι το βυζαντινό μοναστήρι της κωμόπολης, που αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της Μεσοβυζαντινής περιόδου, προηγήθηκε του οικισμού και τοποθετείται πιθανότατα τα τελευταία 25 χρόνια πριν το 1000 μ.Χ., σύμφωνα με μελέτη του καθηγητή Αρχαιολογίας Χ. Μπούρα που δημοσιεύτηκε το 1971 στα Cahiers Archeologigues. Όλη η περιοχή μνημονεύεται στα χρονικά του Δεσποτάτου ότι είχε παραχωρηθεί στο Μοναστήρι του Βροντοχίου στο Μυστρά, με ένα χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου αμέσως μετά τη νίκη του κατά των Φράγκων το 1321.  Έτσι ήταν έντονη η ιστορία της Ζούρτσας κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου, με την οποία το Μοναστήρι της Παναγίας της Βόγαλις συνδέεται άμεσα και παίζει αξιοσημείωτο ρόλο. Μετέπειτα η Ζούρτσα για λίγους αιώνες πέρασε στα χέρια των Ενετών.

        Το ανδρικό μοναστήρι της Ζούρτσας ήταν διαχρονικά ένα μνημείο της περιοχής και τόπος προσκυνήματος για τους επισκέπτες και ήταν για τον καθένα ιδιαίτερη τιμή να το επισκεφτεί. Μέσα στο πέρασμα των αιώνων συνδέθηκε άμεσα με τις παραδόσεις των Ζουρτσάνων.

Το διασωθέν καθολικό του Βυζαντινού Μοναστηριού (10ου αιώνος)

Παρακάτω ένα πολύ σημαντικό γραπτό για την Ιστορία της Ζούρτσας και του μοναστηριού της:

            Το Χρυσόβουλο του Μυστρά, με το οποίο ο Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος παρεχώρησε το 1321 στο Μοναστήρι του Βροντουχίου του Μυστρά: "...το μετόχιον της Υπεραγίας Θεοτόκου της Βόγαλις μετά των προσόντων αυτή παροίκων και κτημάτων, όσα και οία ησίν, ήγουν αμπέλια, χωράφια, ελαίαι, σύκα, μυλώνος και ετέρων οπωροφόρων δένδρων. Ομοίως κεκτήσθαι και τα χωρία την Ζούρτζαν και την Μουνδράν μετά τοις ειρημένης περιοχής αυτών ..." είναι το αρχαιότερο και πολυτιμότερο γραπτό ντοκουμέντο για την ιστορία της Ζούρτσας και του Μοναστηριού της (10^ου αιώνος).

         Στη μαγευτική Ζούρτσα είχε αναφερθεί παλαιότερα, μεταξύ του 1668 και του 1761 και ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή (Evliya Çelebi), ο οποίος την περιέγραψε εν μέσω των μεγάλων πόλεων της εποχής του, ως ένα φημισμένο σε ξένες χώρες θέρετρο του Μοριά, με εκατόν πενήντα, τότε, κεραμοσκέπαστα σπίτια που έσφυζε από ζωή, με άφθονα νερά, αμπέλια και περιβόλια και μεγάλο παζάρι όπου μαζευόταν πλήθος κόσμου κάθε Κυριακή. 

          Μετά την οριστική εκδίωξη των Ενετών το 1715, οι Τούρκοι εγκαθίστανται στην Ζούρτσα. Εκτιμάται ότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στον οικισμό ήταν εγκατεστημένες περισσότερες από 90 τούρκικες οικογένειες σε σύνολο 200-250. Με την εγκατάσταση αυτή, πολλοί από από τους κατοίκους διασκορπίστηκαν σε δυσπρόσιτους γειτονικούς προορισμούς για να ξεφύγουν από τον τουρκικό ζυγό. Έτσι οι Τούρκοι εγκαθίστανται στην δυτική πλευρά της Ζούρτσας, η οποία είχε θέα προς το Ιόνιο και οι Έλληνες χριστιανοι Ζουρτσάνοι παραμένουν στην ανατολική πλευρά. Με την έναρξη της επανάστασης του 1821, οι εγκατεστημένοι στη Ζούρτσα Τούρκοι κατέφυγαν στο Φανάρι, ενώ η περιοχή εξεγέρθηκε αμέσως. Έγραψε την δική της ιστορία με τις ονομαστές οικογένειες που συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821.

        

            Άλλωστε, ο ίδιος ο Θ. Κολοκοτρώνης έλεγε « Πάτρα πόλις, Ζούρτσα χωριό » για να τονίσει τη σημασία της.

                      Η πλάκα με τα λόγια του Θ.Κολοκοτρώνη στο Μοναστήρι: "Στη Παναγιά τη Βόγαλι θα πα να προσκυνήσω κι από κοντά την όμορφη την Ζούρτσα να γνωρίσω"

      Το Σεπτέμβρη του 1825 η Ζούρτσα πυρπολήθηκε από τους Τουρκοαιγύπτιους του Ιμπραήμ αν και λόγω της πλεονεκτικής από στρατιωτικής άποψης θέσης του χωριού, ο τελικός απολογισμός ήτανε να καταστραφούν πολύ λίγα χαμόσπιτα και δη από τα εγκαταλελημμένα τουρκικά.

          Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας και της επαναστάσεως λειτούργησε στο μοναστήρι της Παναγίας της Βόγαλις στη Ζούρτσα κρυφό σχολειό, το οποίο συνείσφερε σημαντικά στον αγώνα για την επανάσταση κατά των Τούρκων.

          Ιδιαίτερη συμβολή στην ιστορία της έχει διαχρονικά η εκκλησιατική παράδοση. Πολλές παραδόσεις συνδέονται με το μοναστήρι και της μετέπειτα εκκλησίες κατά την διάρκεια της Ενετοκρατίας, της Τουρκοκρατίας, καθώς και της μετέπειτα ελληνικής Ιστορίας. Το μοναστήρι έχει την πρωτοκαθεδρία στην εκκλησιαστική ιστορία. Σήμερα πολλές ακόμα ιστορικές εκκλησίες κοσμούν την περιοχή της Ζούρτσας, ξεκινώντας από την παλαιότερη (μετά από το μοναστήρι) Αγία Τριάδα, την Παναγία της Τρανής Βρύσης, την Αγια Σωτήρω, τον Άγιο Ηλία και μετέπειτα τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Νικολάου. Εξαιρετικής αρχιτεκτονικής είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που διατηρεί όλο το μεγαλείο και την τέχνη των περίφημων Λαγκαδινών πετροκτιστάδων του 19ου αι.  Αξιοσημείωτο είναι και το παλαιό και ιστορικό ρολόι(19ου αιώνος) του Αγίου Νικολάου.

Ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Νικολάου στη Ζούρτσα(19ου αιώνος)

    Γύρω στο 1835 το μοναστήρι έκλεισε ύστερα από απόφαση του βασιλιά 'Οθωνα και έτσι το ιστορικό μνημείο αφέθηκε στην τύχη και στις φρικαλεότητες πολλών που πέρασαν από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Γύρω στο 1930 έπειτα από απόφαση των τοπικών αρχόντων γκρεμίστηκαν τα κελιά των μοναχών και το κρυφό σχολειό που έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά την διάρκεια της επαναστάσεως του '21. Έτσι σήμερα παραμένει μόνο το Καθολικό της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Βόγαλης για να μας θυμίζει την αίγλη του Βυζαντινού Μοναστηριού, στο οποίο γίνεται κάθε χρόνο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου.

           Όσον αφορά την σύγχρονη ιστορία, το 1935, διανοίχτηκε ο δρόμος που συνδέει την Ζούρτσα με το προάστιο της Φασκομηλιάς και κατ επέκταση με τον Πύργο και την Κυπαρισσία, διευκολύνοντας τις μετακινήσεις των κατοίκων. 

Στον Αη Γιώργη (ανήμερα της εορτής) το 1961

        
           Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνος μέχρι και την πρώτη πεντηκονταετία του 20ου αιώνος η κωμόπολη βρισκόταν σε μεγάλη ακμή και ευημερία, και παράλληλα υπήρχε μεγάλη αύξηση του πληθυσμού, σε σημείο που έφτασε τους 2500 κατοίκους. Παρ'όλα αυτά, ο πληθυσμός της την τελευταία πεντηκονταετία έχει μειωθεί ραγδαία και πλέον 1279 κάτοικοι εξακολουθούν να διαμένουν μόνιμα σε αυτην (απογραφή 2001), ενώ πλήθος επισκεπτών παραθερίζει σε αυτήν κατά τους θερινούς μήνες. 

            Το 2005 εγκαινιάστηκε το Λαογραφικό Μουσείο της Ζούρτσας, με σκοπό την διατήρηση της πλούσιας παράδοσης και πολιτιστικής κληρονομιάς των Ζουρτσάνων. Στο μουσείο αξίζει να σημειωθεί ότι φυλάσσονται πολλά εκθέματα, ενώ επίσης κοσμείται με κειμήλια από το Βυζαντινό Μοναστήρι της Παναγίας της Βόγαλις.

Το Λαογραφικό Μουσείο της Ζούρτσας

Το Λαογραφικό Μουσείο της Ζούρτσας